Instappen in het verhaal van God, Abraham, Sodom en Gomorra (Genesis 18,1-19,29), dat doe je als je iets wil snappen over gerechtigheid in deze wereld. Hoe past dat daarbij dat God als Rechter een locatiebezoek komt brengen? We zien hier hoe God Abraham betrekt in zijn onderzoek naar Sodom en Gomorra en en hoe het welzijn van de wereld in beeld is.
Kerntekst 18,20 en 21: de HEER wil weten hoe het zit. Hij komt als de (rijdende) Rechter op locatiebezoek. De beschuldigingen zijn ernstig. Die hebben Hem bereikt. Nu wil hij persoonlijk poolshoogte nemen. Hij wil niet slechts afgaan op hearsay. Persoonlijke betrokkenheid van de rechter bewijst zijn zorgvuldigheid, objectiviteit, integriteit en beslistheid. Het kwaad mag geen ruimte hebben in zijn wereld.
- De rechter komt met twee getuigen. Op het woord van twee of drie staat een zaak vast. De Heer zond zijn leerlingen twee-aan-twee uit, Lukas 10,1. Het verhaal laat wel direct de focus op één van de drie vallen: ‘Heer,…’ (18,3). Hij die het woord doet. In 18,13 ronduit ‘de HEER’, Hij is alwetend en tegelijk liefdevol: De liefde kwetst niemands gevoel, 1 Korinte 13,5.
- Abraham is superbeleefd en stelt de ontvangst zo gering mogelijk voor. Abraham kan zijn gastvrijheid tonen. Een kort antwoord markeert de hoge positie van de bezoeker. Als Abraham ‘een schepel fijn meel’ laat halen correspondeert dat voor de Israëliet met de meelsoort voor de offers aan God, Leviticus 2,1. Onbewust is Abraham in tegenwoordigheid van de God van Israël.
- De vraag naar de vrouw is ongewoon, om niet te zeggen onbescheiden naar oosterse begrippen. Maar de Spreker is de eerste de beste niet en heeft een boodschap die ook Sara aangaat.
- Opvallend, het Genesisverhaal spreekt niet van een verschijning een jaar later. Wel het begin van de zwangerschap in 21,1. Te wonderlijk (vers 14) staat voor ‘onmogelijk zijn’. De analoge situatie treffende we natuurlijk aan in Lukas 1,37, maar vergelijk ook Jeremia 32,17 en 27.
- De HEER wil niet geheimhouden wat Hij van plan is. Zo is het later ook: Amos 3,7 en Johannes 15,14-15. Maar uitzondering is ook mogelijk, bij Elisa: “En ik wist daar niets van, de HEER heeft het voor mij verborgen gehouden.” (2 Koningen 4,27)
- Vers 19 van hoofdstuk 18 gaat over uitgekozen zijn met een doel. Zoals Jezus zijn leerlingen uitkoos met een doel Johannes 15,16. Hier gaat het om doen van recht, in de zin van gastvrijheid en respect voor je naaste. Hij maakt er ook een test van.
- Nico ter Linde weet het, als zo vaak, treffend te zeggen in Het verhaal gaat 1: “Het lijkt erop dat Abraham meer gevoel heeft voor recht en gerechtigheid dan God! Maar precies zo wil God Abraham natuurlijk hebben: van harte toegewijd aan het bewaren van de geboden en het hooghouden van zijn heilige naam, door op te komen voor al wie in verdrukking zit. Daar is God naar op zoek: naar een mens met een geweten, naar de vader van een gewetensvol volk, aan wie hij de zorg voor de aarde en wie er wonen kan, kan toevertrouwen.” En even verderop: “Adembenemend wordt hier beschreven wat geloof zou kunnen zijn. Veel geloof is verkapt fatalisme: ‘Alles komt zoals het komen moet, wat zou ik dan nog?’ Abraham waagt dat te betwijfelen. Het geloof van de vader der gelovigen ziet er anders uit. Hij treedt nader en bidt om Gods erbarmen voor de stad. Voor de rechtvaardigen en de onrechtvaardigen bidt Abraham. Hij houdt God aan zijn woord en God is kennelijk gelukkig met zijn warmbloedige pleidooi. ‘zo mag ik het horen Abraham, jij bent een ware Israëliet! Jij houdt de menselijkheid hoog. Zo had ik het bedacht toen ik Adam schiep – dit zag ik voor me, toen ik je uit Haran riep.’’ (87-88)
- Ook Jonathan Sacks komt met een pakkende uitspraak (Genesis, 93): “Dit is de geboorte van een van de belangrijke joodse tradities: de discussie met de hemel, omwille van de hemel, de verbondsdialoog tussen God en mens in naam van de rechtvaardigheid.” (93) Zie ook Exodus 5,22; Numeri 16,22; Jeremia 12,1; Habakuk 1,2-3. En Deuteronomium 32,4 over de trouw van God.
- De zonde van Sodom is ernstig (Genesis 13,13) en meervoudig: het schenden van de gastvrijheid door middel van geweld en verkrachting. Dat laatste is uit de aard der dingen homoseksueel nu het om twee mannelijke gasten gaat.
Zie ook Bertie Boersma, Erika Feenstra & Wilbert van Saane, See You in the Bible: Intercultureel bijbellezen in de praktijk, Zoetermeer: Boekencentrum, 2011. Over Genesis 18,1-8 gastvrijheid, pagina 17v; over Genesis 18,9-15 Sarah, pagina 70v.