Wij hebben onder leiding van de Geest van God vier boeken over het leven van Jezus Christus op aarde ontvangen. Elke lezer zal de grote overeenstemming in levenslijn en boodschap opmerken. Het boeiende voor de prediking is om ook het eigene van elk van de evangeliën te zoeken. Wat onderscheidt Lukas’ boek van dat van Matteüs, Markus en Johannes?
In de eerste plaats is dat de duidelijke adressering. Theofilus, de hooggeachte Romeinse bestuurder, krijgt het evangelie aangeboden om hem verder te overtuigen van de waarheid omtrent Jezus. Zo expliciet spreken de anderen niet over hun doelgroep.
In de tweede plaats de ruime aandacht voor de voorgeschiedenis bij de geboorte. Weliswaar deelt Lukas die interesse met Matteüs, maar de opzet is echt verschillend. Matteüs opent met een geslachtsregister vanaf Abraham. Uit zijn boek blijkt dat hij de Joodse lezers op het oog heeft en hen wil overtuigen van de legitieme plaats van Jezus in de geschiedenis van Israël. Lukas noteert voor de Romein Theofilus nadrukkelijk welk verband er is met de Romeinse geschiedenis: ‘Het geschiedde in de dagen van keizer Augustus…’
Aansluitend daarop een derde kenmerk van Lukas: hij componeerde twee boeken, een evangelie en de Handelingen, en vraagt aandacht voor twee hoofdsteden: Jeruzalem en Rome. Rome lijkt met de aanspraak aan Theofilus het uitgangspunt, maar Lukas maakt helder dat ook de Romein moet weten hoe het in Jeruzalem begon. Daar, in de tempel, verscheen een engel aan de priester die dienst deed in de Joodse tempel. Terwijl het Romeinse rijk z’n grote keizer kende, groeide in het verborgene een jongen op tot man en deze man bleek God in eigen persoon: Jezus Christus. Lukas toont dat het leven van Jezus z’n bestemming vond in Jeruzalem. Eerst een periode in Galilea (4,14-9,50), dan een reisverhaal, op weg naar Jeruzalem (9,51-19,46) en de rest speelt zich allemaal af in de tempelstad: (19,47-24,53).
In het boek Handelingen zien we een omgekeerde beweging: vanuit Jeruzalem, via Judea en Samaria naar het einde van de aarde. (Handelingen 1,8) Dat is niet in geografische zin het verst mogelijke punt, gemeten vanaf Jeruzalem, maar het blijkt Rome te zijn: de hoofdstad van de toenmalige machthebbers, de werkgever van Theofilus. Deze gerespecteerde Romein blijkt een voorbeeld te zijn van de overwinning van Jezus op de wereldmachten. Lukas heeft een doordachte compositie aangebracht in zijn boeken!
Voor wat het evangelie betreft: het reisverhaal trekt bijzondere aandacht. “Toen de tijd naderde dat Jezus van de aarde zou worden weggenomen, ging hij vastberaden naar Jeruzalem.” (9,51) Die opname van de aarde beschrijft Lukas aan het slot. (24,50-53) Dit reisdoel klonk al door toen bij zijn geboorte de hemelse heerlijkheid bezongen werd door vele stemmen. (Lukas 1 en 2) Het is als Lukas zijn boek schrijft ook de werkelijkheid waarin mensen als Theofilus Jezus leren kennen. Hij is opgenomen in de hemel en wordt verkondigd door de predikers. Wie Jezus Christus wil volgen moet weten wat voorafging en hoe Hij doelgericht naar Jeruzalem ging. Het schokkende zal dan blijken te zijn dat de Heer naar de hemel is gegaan als de gekruisigde, de vernederde en lijdende. Deze aanstootgevende Heer leeft en ieder die Hem volgt ontvangt vergeving van de zonden en eeuwig leven: Romeinen komen zo in een verband met Joden en Samaritanen die al in Hem geloofden.
De eerste gebeurtenis in de reisepisode gaat over de Samaritanen. (9,52-56) Jezus leert zijn volgelingen niet van wraak en straf te leven. Het reisverslag eindigt met Jezus’ tranen over Jeruzalem (19,41), omdat Hij weet van de komende verwoesting. Lukas’ evangelie leert ons de Heer kennen als de God van ontferming. Samaritanen, zondaars, luisterende vrouwen, bezetenen en gehandicapten, onaanzienlijken en verachten krijgen allen aandacht. Het is alles opgenomen in een reis met een helder doel en dat wordt ook steeds benadrukt: 9,51 en 53; (10,30 de omgekeerde beweging!); 13,22.33.34; 17,11; 18,31; 19,11 (dichtbij nu!),28. De opname in de hemel gaat via het oordeel in Jeruzalem en later ook over de stad. Maar juist dat zal de opening zijn voor Jood, Samaritaan en Romein om in te gaan in de wereld van vergeving. (Lukas 24,47)
Naar aanleiding van: Wim weren, “Het Evangelie volgens Lucas en de Handelingen van de Apostelen.” In De Bijbel Literair, Opbouw en gedachtegang van de bijbelse geschriften en hun onderlinge relaties, onder redactie van Jan Fokkelman en Wim Weren, Zoetermeer: Meinema, 2003.
