“Ik wil dat mijn kinderen opgroeien in een vrij en beschaafd land.” Aan het woord is Flavio Pasquino. Ik denk: ja, dat wil ik ook. Net zo goed als ik droom van een eerlijke, creatieve samenleving met mooie tolerante verscheidenheid. Dat is wat Coen Vermeeren drijft. Pasquino en Vermeeren zijn twee mannen met sterke meningen over de huidige samenleving. Zij zijn erg bezorgd, want zij geloven dat een groep mensen met macht bezig is een nieuwe wereldorde op te zetten. In die nieuwe orde zullen burgers zoals jij en ik nauwlettend gevolgd worden. Het monitoren zal samengaan met belonen en bestraffen. Maatschappelijke privileges zullen worden toegekend of afgenomen. De vrijheid van meningsuiting zal slachtoffer worden, zoals wij nu al zien in de media. De recente coronacrisis kan worden gelinkt aan mensen met macht in deze wereld en, iets verder terug in de tijd, ook het drama van 9 september 2001: de aanval op de Twin Towers en het Pentagon. Het vroege najaar van 2021 stond in het teken van de herdenking van deze ramp, nu twintig jaar geleden. Ik heb documentaires gezien, het boek 9/11 Complex van Coen Vermeeren gelezen en de bundel verhalen over mensen die complotdenkers en paranoïde types genoemd worden: The Truth Is Out There van Jaron Harambam, Marije Kuiper en Roel Vaessen. Ik vind er intussen wat van. Als bewust christen. Omdat ik iets geloof over het hemelrijk, waarvan Jezus de komst heeft aangekondigd, en dat haaks staat op de aardse rijken.
1 Jezus’ dood
Mijn verhaal begint bij het verhaal over de dood van Jezus Christus. Volgens de evangelist Markus heeft Jezus zijn dood als deel van zijn missie beschouwd. (10,45) Hij voorspelde haar (8,31) en aanvaardde haar. (14,36) Het gaat niet te ver om te zeggen dat Hij de dood vrijwillig koos. Toch wijst Markus ook op een samenzwering. Al vroeg in zijn boek noteert hij: “De Farizeeën verlieten de synagoge en gingen meteen met de Herodianen overleggen hoe ze hem uit de weg zouden kunnen ruimen.” (3,6) Later zijn het dezelfde groepen die Jezus tot een ongeoorloofde uitspraak willen verleiden. (12,13) Dat zou zijn arrestatie kunnen legitimeren. Zij krijgen uit onverwachte hoek hulp. Jezus’ leerling Judas Iskariot verraadt zijn meester. (14,10-11 en 43-44) Zo blijkt er een groep mensen actief samen te werken om in het geheim het leven van Jezus te beschadigen tot de dood toe.
Dat is een complot. Kenmerkend is dat het gaat om een plan dat door twee of meer personen wordt opgezet. Daarbij is het doel om schade te berokkenen aan anderen. Om te voorkomen dat die anderen de plannen vroegtijdig blokkeren wordt de voorbereiding geheimgehouden.
We kunnen ook zeggen: Markus biedt hier een complottheorie. Dan veronderstellen we dat er ook andere theorieën over de dood van Jezus zijn. Misschien is het een vergismoord en is Jezus voor iemand anders aangezien. In de Koran lezen we over de dood van Jezus: “…maar zij hebben hem niet gedood, noch hem gekruisigd, maar de gelijkenis van Isa werd op een andere man gelegd.” (Soerat 4,157; Isa is de aanduiding voor Jezus in de Koran) Vast staat dat er iemand gearresteerd is en veroordeeld tot de publieke marteldood aan het kruis. De discussie kan geopend worden: wie heeft er gelijk? Waar heeft de evangelist Markus de informatie vandaan over Jezus, de Farizeeën, de Herodianen en Judas Iskariot? Op grond waarvan ontkent de profeet Mohammed deze informatie? Wordt Markus’ verhaal door andere bronnen bevestigd? Hebben wij toegang tot de relevante data? Zijn de verschillende sprekers als auteur helder over hun motieven, doelen en belangen? Kunnen we snappen waarom zij de zaken voorstellen zoals zij doen? Dan kunnen wij onderzoeken of de complottheorie de gevonden feiten op een geloofswaardige manier verklaart. Dat doen we dan ook bij ieder die een alternatieve theorie naar voren schuift. In de zoektocht naar betekenis hopen we op de meest robuuste theorie. Dat geeft helderheid over de vraag wat wij met het vertelde verhaal aan moeten. Want verhalen vertellen we nooit zomaar aan elkaar.
2 Wetenschappelijke methode
Ik waardeer aan de bijdragen van Coen Vermeeren dat hij zijn wetenschappelijke achtergrond inzet bij zijn zoektocht naar de beste verklaring voor complexe gebeurtenissen en ongeloofwaardige verhalen. Ik had een paar jaar geleden zijn boek over Unidentified Flying Objects gelezen (Ufo’s bestaan gewoon: Een wetenschappelijke visie, uit 2013) en in de golf aandacht voor Nine-Eleven kocht ik zijn recente boek over deze aanslag: 9/11 Complex. De dag waarop men de wereld veranderde, uit 2020. Hij komt tot de conclusie dat de officiële lezing over de gebeurtenissen in 2001 veel te veel vragen onbeantwoord laat of niet bevredigend beantwoordt. Volgens hem hebben mensen en instanties binnen Amerika zelf samengezworen om deze ramp met zo’n 3000 slachtoffers te organiseren – en dus niet de negentien El-Qaeda terroristen met Mohammed Atta als hun leider. De groep Amerikanen hadden een doel, een nieuwe wereldorde, en zij hebben dit in het geheim voorbereid. Vermeeren gelooft dat vroeg of laat de waarheid bekend zal worden en betrokkenen verantwoording zullen moeten afleggen. Dan zal de wereld weten hoe het werkelijk gegaan is. Want dat is inderdaad de context waarin de waarde van een complottheorie met recht kan worden bepaald: als het geheim uitgekomen is. Stel je voor dat op een goede dag betrokkenen het eerlijke verhaal vertellen en de aansprakelijkheid aanvaarden. Dan zal de wereld de gebeurtenissen op die vreselijke dag in hun verband en betekenis begrijpen. Tot die dag moeten wij het doen met een theorie of meerdere theorieën. Het zijn de voorstellen die onderzocht en beproefd kunnen en moeten worden.
Vermeeren is jarenlang docent geweest aan de Technische Universiteit in Delft (2001-2017). Hij is getraind in de wetenschappelijke benadering van de werkelijkheid. “Er zijn dus waarnemingen. Die moet je zien te verklaren en daarom begin je met een theorie of hypothese. Vervolgens doe je onderzoek en dan kom je erachter of je je theorie moet aanpassen of dat die toch het beste verklaart wat je hebt waargenomen.” (28) Hij wijst erop dat andere wetenschappers betrokken kunnen worden en toetsen wat je gevonden hebt. “Hoe meer een theorie bevestigd wordt, hoe sterker hij wordt, maar het zal naar de regels van de wetenschap, nooit een volledige waarheid kunnen worden. Simpelweg om goede theorieën alsnog in de toekomst kunnen worden ingeruild voor betere, op basis van nieuwe inzichten, nieuwe feiten, waarnemingen en metingen.” (28-29) Dat klinkt mij redelijk in de oren. De kwestie die hij bespreekt, heeft recent plaatsgevonden, heeft veel technische kanten en is van grote mondiale betekenis gebleken. Veel mensen die in die tijd macht en invloed hadden, leven nog. Kortom, ik ben welwillend als lezer en ik leef mee.
3 Wie moet je geloven?
Ik lees in het boek van Vermeeren dat de beschikbare gegevens nog een betere verklaring vergen. Waarom werden er opvallend weinig en opvallend laat militaire vliegtuigen gemobiliseerd in het luchtruim van New York toen de verschillende vluchten de WTC-gebouwen en het Pentagon naderden? Wie ging erover en welke informatie hebben we om te checken of hier opzet, misverstand of nalatigheid in het spel is? Vermeeren wijst er vervolgens op hoe wonderlijk het is dat de twee torens na de inslag van de vliegtuigen rechtstandig instorten, bijna met de vrije valsnelheid. Ik heb me nooit verdiept in de logica ervan, maar ik begrijp intussen dat dat logischerwijs niet te verwachten was. Het gebeuren veronderstelt dat de staalconstructie van de gebouwen smolt. Maar de temperatuur die daarvoor nodig is wordt niet bereikt bij brandende kerosine. Zijn explosieven een voldoende verklaring voor de enorme verstoffing die het resultaat was van het instorten of moeten we denken aan kernexplosies? Bovendien: wat veroorzaakte de ondergang van een derde WTC-gebouw, WTC 7 en, nog eens wat, waarom zijn er nauwelijks resten gevonden van het vliegtuig dat zich in het Pentagon boorde? Ik begin de radeloosheid van Vermeeren te snappen als hij het idee heeft dat niemand een echte discussie wil voeren over alternatieve verklaringen van het drama. Deskundigen vanuit allerlei disciplines roepen om nieuw onderzoek en dragen daaraan bij, maar veel anderen zwijgen – onder andere binnen de Technische Universiteiten in Nederland. De knellende vraag voor mij als gewone burger is: welke deskundige kan ik op welk (deel)dossier geloven? In hun introductie op het boek The Truth Is Out There schrijven Jaron Harambam, Marije Kuiper en Roel Vaessen: “Door een verdeling van taken hebben wij de waarheid uitbesteed aan deskundigen die weten hoe het zit en bereid zijn hun kennis met ons te delen. Wat waar is wordt daarmee vooral een kwestie van vertrouwen. Vertrouwen in de integriteit van de experts en de instituten waaraan zij verbonden zijn, in de betrouwbaarheid van de onderzoekmethoden en de instrumenten die zij hanteren, in de onafhankelijkheid van de toezichthoudende autoriteiten, en natuurlijk vertrouwen in de kennis die zij als waarheid presenteren.” Ik heb niet de tijd, de deskundigheid en de gelegenheid te checken wie gelijk heeft. Wie kan ik geloven of vertrouwen? Vermeeren of de deskundigen die dit negeren of afdoen als onzin?
4 Wie heeft er voordeel?
Dit is wat mij betreft een van de kernvragen bij het bepalen van mijn positie rond complotten, zolang die nog niet door bekentenissen en bijna sluitende verklaringen zijn onthuld. Wie heeft de autoriteit om geloofwaardige uitspraken over een situatie te doen? Vermeeren maakt mij als lezer deelgenoot van zijn strijd om de waarheid rond 9/11. De ondertitel van Vermeerens boek is veelzeggend: De dag dat men de wereld veranderde. Men? Jazeker, in het voorlaatste hoofdstuk gaat hij in op de vraag wie er voordeel van kan hebben gehad bij 9/11. Cui bono? Niet Osama bin Laden en El Qaeda, stelt hij en ook niet Saddam Hoessein of de Amerikaanse belastingbetaler. Via het principe van follow the money wijst hij naar rijke en machtige Amerikanen die met olie, wapens en/of drugs nog meer geld konden verdienen. Hij veronderstelt dat zij doelgericht een nieuwe wereldorde willen vestigen en een ontwrichtende catastrofe nodig hadden om het proces te versnellen. Een nieuw ‘Pearl Harbour’, zeg maar. Met Kevin Ryan (in zijn boek Another Nineteen: Investigating Legitimate 9/11 Suspects uit 2013) wijst Vermeeren op mannen als Donald Rumsfeld, Dick Cheney, Frank Carlucci en vele anderen, onder wie invloedrijke politici uit Israël. “Er is een grote agenda die wordt gediend. Het wordt tijd dat we het hier over gaan hebben.” (374) Niets minder dan de wereldorde staat op het spel. Op de laatste bladzijde van zijn boek begrijp ik de urgente motivatie van de schrijver. Is er misschien iets goeds te verwachten uit dit alles, vraagt hij zich af? “Misschien was het ten diepste het complot om ons te doen realiseren dat we in onze eigen kracht mogen gaan staan. Ieder van ons, van groot tot klein, jong en oud, van zichtbaar belangrijk tot schijnbaar onbeduidend. Van daaruit kan de mensheid verder. Alle talenten zijn aanwezig, de planeet is uitbundig en schitterend en in staat om een eerlijke creatieve samenleving in alle verscheidenheid te huisvesten. De keus is nu aan jou. Wat ga jij doen?” (407, zie ook 406)
Wat kan ik doen? Laten we eerste eens met die vraag beginnen. Ik ben onderdeel van een wereld die de gevolgen van 9/11 ondervindt, daarover geen twijfel. Nu ik het boek uit heb, is mijn vertrouwen in de bestaande theorie beduidend minder geworden. Maar ik hoef maar even het wereldwijde web op om te zien dat mensen Vermeeren gewoon een slechte wetenschapper vinden. Zijn boek is niet precies en hij negeert net zo gemakkelijk antwoorden als de aanhangers van de theorie die hij bestrijdt.
Ik kan vervolgens bedenken dat de complottheorie ervan uitgaat dat de complexe werkelijkheid door plannen heel bewust gestuurd kan worden. De bekende schrijver Yuval Noah Hariri wees daarop in het Wintergastengesprek van eind december 2021. De werkelijkheid is onvoorspelbaar. Het sloot aan bij wat ik dacht bij de samenzwering rond Jezus’ dood. Wat nu als Judas Iskariot niet was overlopen naar het kamp van de Joodse leiders? Zij hebben dat niet kunnen plannen en door dat onvoorspelbare toeval valt dubbeltje op z’n kant de hun gewenste richting op. Met andere woorden, het samenzweringscenario veronderstelt te veel. Als de suggestie van een samenzwering waar blijkt te zijn, zal ik geschokt zijn over de onverschrokken slechtheid van de mensen die haar bedacht hebben. Mijn christelijke mensbeeld geeft me voldoende aanwijzingen om te veronderstellen dat er kwaadaardige mensen zijn, met zieke bedoelingen. Maar als dit drama waar blijkt, zal ik toch even verbluft stil vallen. Ik moet eerlijk toegeven dat ik mij deze Amerikaans-Israëlische inside-job moeilijk kan voorstellen.
5 Wat ga jij doen?
Maar ben ik zo van de complotdenkers af? Nee, want zij denken na over de ideale samenleving en daar wil ik me niet vanaf maken. Sterker, daar denk ik ook over na als christen. De drie auteurs van The Truth Is Out There verzamelden en beschreven een hele serie complotdossiers: de moord op Kennedy, Graancirkels, Ufo’s, Klimaatverandering, Flat Earth en zo nog een aantal. Bij elk hoofdstuk is er iemand die de ruimte krijgt om uiteen te zetten waarom hij of zij het verhaal geloofwaardig vindt dat afwijkt van de algemeen aanvaarde verklaring. Flavio Pasquino leren wij kennen in het hoofdstuk over corona. (289-304) Hij vertelt dat zijn wantrouwen in de invloedrijke personen (onder wie RIVM directeur Jaap van Dissel), instanties en media groeide toen hij merkte hoe weinig de achtergronden en de bronnen te checken waren. Als tegenstemmen worden verwijderd uit de media in Nederland is dat voor hem een reden om heel boos te worden en te gaan denken aan een grote zwendel. (294) Ook bij Pasquino gaat het om het karakter van de samenleving: “Het gaat mij om de toekomst van ons land. Het klinkt haast pathetisch, alsof ik een patriot ben, maar zo voel ik het echt. Ik wil dat mijn kinderen opgroeien in een beschaafd en vrij land. Corona is, wat dat betreft, bijzaak.” (295) We lopen volgens hem het gevaar dat we belanden in een totalitaire surveillancestaat. En hij wijst naar de mensen van World Economic Forum.
Veel geïnterviewden worden gedreven door een stevige dosis wantrouwen tegen mensen met macht van geld en status. Ik heb daar sympathie voor. Macht corrumpeert en het is moeilijk integer te blijven. Maar toch kan ik me moeilijk overgeven aan hun alternatief. ‘Wat ga jij doen?’ vraagt Coen Vermeeren.
Nou, oké, laat ik de vraag beantwoorden: wat ga ik doen?
Mijn antwoord is tweeledig: ik relativeer die enorme drive voor die ideale samenleving. En ik probeer op mijn bescheiden plaats zelf bij te dragen aan een goede samenleving.
6 Relativering
De relativering heeft te maken met mijn het vertrouwen dat ik heb gekregen in Jezus Christus. Ik noem mijzelf zijn volgeling en het boek van Markus helpt mij om mijn vertrouwen in Jezus te versterken of te hernieuwen. Zo vind ik het dubbele verhaal van Markus over de dood van Jezus geloofwaardig. Als ik de boodschap van Jezus goed begrijp wil hij ons leren dat er vanuit de hemel op aarde ingegrepen zal worden om een echt nieuwe wereldorde te vestigen. Het rijk van God krijgt in zijn persoon gestalte en het zal alleen tot stand komen als het oude radicaal wordt opgeruimd.
Omdat de menselijke geschiedenis geen voorbeeld geeft van een geslaagde omkering, op weg naar een nieuw paradijs, vind ik het geloofwaardig dat Jezus aankondigt dat die omkering door catastrofen heen van Gods kant op ons af komt. (Markus 13) De aard van de mens verzet zich ertegen omdat het onze autonomie ter discussie stelt. We kunnen het blijkbaar niet zelf af en dat geven we niet vrijwillig toe. Zo past de samenzwering tegen Jezus’ leven bij zijn boodschap en tegelijk zijn eigen keuze om te sterven, en zijn verrijzenis – hij is immers het rijk van God in eigen persoon: het komt op uit de dood van het oude.
Als ik dat vergelijk met de islamitische versie, valt de voor mij af vanwege het inhoudelijk verschil over de persoon van Jezus. De boodschap van de Koran is dat Jezus, zeg Isa, niet gekruisigd is. Dat is consistent met de islamitische Godsleer. Als Isa een van de grote profeten in de eeuwenoude rij is (waarvan Mohammed het glanzende hoogtepunt) dan past een Godsverlaten kruisdood niet bij hem. God laat zijn dienaren niet zo los. De profeet bij uitstek heeft zijn boodschap met het zwaard verbreid en verdedigd. Terwijl Jezus zijn leerlingen het geweld afleerde (Matteüs 26,52), gaf Mohammed juist dat gewelddadige voorbeeld. Eerlijk is eerlijk, historisch onderzoek kan de beslissing over wat precies gebeurd is niet geven. Ik ben vooral gegrepen door de sterke boodschap van Jezus en de hulp die zij biedt om in deze wereld een goede plek te vinden. Hij helpt mij om de huidige werkelijkheid te duiden én te relativeren. Ik hoop met velen op een nieuwe wereldorde. En ik ben ervan overtuigd dat die niet geleidelijk ontstaat door geopolitieke ontwikkelingen, maar als een plotselinge wending vanuit de hemel waar God is. “Maar wij vertrouwen op Gods belofte en zien uit naar een nieuwe hemel en een nieuwe aarde waar gerechtigheid woont,” schrijft een van de grote volgelingen van Jezus, Petrus, in zijn tweede brief. (2 Petrus 3,13)
7 Eigen bijdrage
Zo vind ik dan tegelijk mijn eigen bijdrage aan een goede samenleving, zolang de Heer nog uitblijft. “Omdat u hiernaar uitziet, geliefde broeders en zusters,” gaat Petrus verder, “moet u zich inspannen om smetteloos, onberispelijk en in vrede door hem te worden aangetroffen.” (3,14) Op grond van Jezus’ leven, zijn dood en opstanding vertrouw ik erop dat het kwaad niet wint en het goede aan een opmars bezig is. Nogal verborgen, maar zeer doelgericht: het kweken van betrouwbare mensen die anticiperen op het komende hemelrijk.
We zien in de actualiteit hoe politici en wetenschappers status en het winnen van kiezers belangrijker vinden dan eerlijkheid en dienstbaarheid. Liegend draaiende mensen met macht voeden het wantrouwen van de gewone burger. Kritische mensen met dadendrang gaan demonstreren en weigeren het beleid voor de toekomst te accepteren. Ik snap dat als je meent dat wij hier samen een eerlijke, vrije, diverse en tolerante samenleving kunnen creëren waar mensen met macht hun eigen belangen ondergeschikt maken naar het gemeenschappelijk goede, ware en schone. Laat ik het ronduit zeggen, ik geloof niet dat zo’n samenleving door mensen geconstrueerd kan worden. Ook niet door christelijke politiek. Het spel van de macht moet gespeeld worden om de pluriforme en complexe samenleving een beetje leefbaar te houden en dat is mooi zat. Integriteit en dienstbaarheid zijn kwaliteiten die wij moeten aankweken in onze cultuur, maar het koninkrijk van God is dat niet. Zelfs niet de eerste stap in die richting. Dat maakt dat ik het denken in complotten en het onderzoeken van de theorieën niet zo belangrijk vind. Voorafgaand aan Jezus’ terugkeer kun je door de hond gebeten worden of door de kat, gebeten word je toch. Ik kan hooguit mijzelf voornemen om zelf niet al te bijterig te zijn.
Dat is mijn bijdrage. Nederig van hart wil ik zijn, treurend, zachtmoedig, hongerend en dorstend naar gerechtigheid, barmhartig, zuiver van hart, vredestichtend en bereid om onrecht te ondergaan vanwege de Heer. (Matteüs 5,3-12, zie ook de vrucht van de Geest in Galaten 5,22) Dat helpt me ook bij de angstwekkende gedachte dat er kwaadaardige, samenzwerende mensen op aarde rondlopen. Ik geloof dat die er zijn. Ik zal voor zover ik kan proberen alternatieve verhalen over gebeurtenissen te wegen. Want ik ben nieuwsgierig, ik denk na en, het belangrijkste, ik wil mensen iedereen serieus nemen. Want diep in mij woont het vertrouwen dat veel mensen sociaal toch deugen. Wij moeten elkaar moreel en idealistisch een eind tegemoet kunnen komen. Vermeeren ziet een ‘eerlijke creatieve samenleving voor zich, in alle verscheidenheid’, Pasquino gaat voor ‘beschaafd en vrij’. Ik help het hen hopen, al heeft mijn ervaring geleerd: alles staat of valt met de vraag wie de macht en de invloed heeft om die ruimte te bewerken en te bewaken.
Het is net als bij het Bijbelse paradijsverhaal. (Genesis 2 en 3) Daar wordt, wat mij betreft, de menselijke conditie ten volle getypeerd: de mens krijgt de opdracht om de tuin van Eden te bewerken en erover te waken. (Genesis 2,15) Er staat niet bij waarom de Schepper zijn eigen maaksel zoveel verantwoordelijkheid gaf. Het blijkt namelijk te veel gevraagd bij de duivelse verleiding om de gehoorzaamheid aan de Schepper op te zeggen. Ik leer uit dit Bijbelse verhaal dat alleen de Schepper zelf de nieuwe wereld kan creëren. En ik leer uit alle verhalen van na de verdrijving uit het paradijs dat de mens-met-macht heel snel de vrijheid, de creativiteit en de verscheidenheid gaat beknotten voor eigen gewin. Politiek is een laag bedrijf. Mediamacht en de drang naar kijkcijfers zitten op hetzelfde lage niveau. Lage motieven drijven tot lage daden en brengen ons ver uit de buurt van wat Jezus bedoelt met het Rijk van God.
Ik heb van hem geleerd om te bidden voor ‘koningen en hooggeplaatsten’. (1 Timoteüs 2,2) Ik vraag God of hij mensen met macht zo vol zijn Jezus’ Geest wil maken dat zij die houding nederigheid, zachtmoedigheid, barmhartigheid en al die andere hemelrijkkenmerken laten doorwerken in hun handelen. Het is zoiets als het omgekeerde van een complottheorie: het is het doelbewuste plan van God om de mensen ten goede te veranderen en de wereld te redden. Als wij dat nu eens met z’n allen doen, als volgelingen van Jezus, dat bidden, dan erkennen wij dat God in actie moet komen wil het nog wat worden (het komt niet vanzelf goed) en dragen wij bij aan de huidige wereldorde. Een christen leidt ‘een rustig en ongestoord leven, in alle vroomheid en waardigheid,’ aldus de typering van de heilige apostel Paulus. (het vervolg van 1 Timoteüs 2,2) Er is niets geheims aan.
Naar aanleiding van: Coen Vermeeren, 9/11 complex: De dag dat men de wereld veranderde.3 [Breda], Obeliskboeken, 2020. Klik hier voor de persoonlijke website van de auteur: “Coen Vermeeren is gepromoveerd luchtvaart- en ruimtevaartingenieur. Hij doceerde eerste- en tweedejaars studenten van de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van de TU Delft de vakken Vliegtuigmaterialen, vliegtuigconstructies en productietechnieken in de periode 2001 – 2011. Tussen 2003 – 2017 was hij ook Hoofd Studium Generale van de TU Delft.”
Als motto voor het laatste hoofdstuk over recente ontwikkelingen rond 9/11 staat het geladen citaat van Mahatma Gandhi (ten onrechte genoteerd als Ghandi – maar dat terzijde): “Eerst negeren ze je, dan lachen ze je uit, daarna bevechten ze je en dan win je.” (377)
Jaron Harambam, Marije Kuiper, Roel Vaessen. The Truth Is Out There.3 Amsterdam/ Antwerpen: Volt, 2021.
Coen Vermeeren, Ufo’s bestaan gewoon: een wetenschappelijke visie. [Utrecht], Ankh-Hermes, 2013. Ook in dit boek eindigt hij met een aanspraak aan de lezer: “We zijn allemaal onderzoekers van het universum en die verantwoordelijkheid ligt nooit bij een ander. Uiteindelijk ligt die bij u.” (192)
Klik hier voor de bespreking van het 9/11 boek van Vermeeren op de site Klopt dat wel?
Toegift:
Eenmaal bezig met het complot rond Jezus’ dood, ging ik op zoek naar andere samenzweringen in de Bijbel. Omdat Paulus’ levensweg erg lijkt op die van Jezus, verbaast het niet dat er ook rondom zijn arrestatie en rechtszaak in Jeruzalem van een samenzwering sprake is: Handelingen 23,12-35.
Bekend zijn ook de zonen van aartsvader Jakob die samenzweren tegen hun broer Jozef, Genesis 37. Gods geliefde koning David beraamt een complot tegen Uria, de man van Batseba en betrekt zijn legerleiding daarin, lees 2 Samuel 11.
Opvallend is dat de HEER zijn profeet Jesaja nogal wat nuchterheid bijbrengt in een tijd waarin complottheorieën de ronde deden, Jesaja 8,12: “Toen greep de HEER mij bij de hand en hield me voor dat ik me anders moest gedragen dan dit volk. Hij zei: ‘Noem niet alles een samenzwering wat zij een samenzwering noemen. Wees niet bang voor wat hun angst aanjaagt, heb er geen ontzag voor.’” Maar ja, zo direct de stem van de HEER vernemen, daar kun je nu alleen maar van dromen.
