‘Who are you?’ Nu ik de Equalizerserie (2014 – 2018 – 2023) heb bekeken is het niet zo moeilijk de tagline te ontdekken. Regisseur en schrijvers houden ons in elk deel eenvoudig bij de les: herhaling als de basis voor onthouden. Wie ben je, Robert McCall? Denzel Hayes Washington (* 1954) speelt met verve de vigilante die het kwaad een hardhandig halt toe roept. Ik raakte aangehaakt en vroeg me af: wat maakt de film nu echt een vigilantestory en waarom is het zo boeiend?
Eigenrechter, burgerwacht, zo kun je in het Nederlands ‘vigilante’ vertalen. McCall presenteert zich zo als hij de autoriteiten opbelt, anoniem: ‘een bezorgde burger’. Het woord komt oorspronkelijk uit het Latijn: vigilans: aan het kijken. Opmerkzaam zijn. De waakzame. Strijd tegen misdaad en onrechtvaardigheid, dat is het primaire doel van de vigilante. Dit kan variëren van straatcriminaliteit tot georganiseerde misdaad of zelfs corruptie binnen de overheid.
In het eerste deel ontmoeten wij Robert McCall. Hij is een voormalig agent van de speciale dienst, met de vechtvaardigheden van een commando. Hij heeft zijn eigen dood in scène gezet in de hoop een rustig leven te leiden. Maar hij komt uit zijn zelfopgelegd pensioen tevoorschijn om Teri, een jonge prostituee, te redden. Zijn verlangen naar gerechtigheid wordt gewekt als hij oog in oog komt te staan met leden van een meedogenloze Russische bende: Vladimir Pushkin en zijn fixer Teddy (aka Nicolai). McCall wordt de aangewezen man als de hulpelozen wraak nodig hebben die ze zonder zijn vaardigheden nooit zouden vinden.
Een burgerwacht wordt vaak gedreven door persoonlijke trauma’s. Verlies of onrechtvaardigheid zet hem aan tot actie. In het geval van Robert McCall is dat het verlies van zijn geliefde Vivienne. En later van zijn vriendin Susan Plummer. Maar in deze serie heeft de hoofdpersoon ook een stoornis opgelopen. Het script had oorspronkelijk, zo lees ik op IMDB, geen achtergrondverhaal over Robert. Denzel Washington heeft daaraan veel bijgedragen. McCall heeft een obsessief-compulsieve stoornis (OCS). Naast zijn dagelijkse fysieke en vechttraining vóór het filmen, ontmoette en interviewde Washington verschillende echte OCS-patiënten om inzicht te krijgen in hoe je die stoornis correct kunt spelen.
Obsessief-compulsieve stoornis is dat je oncontroleerbare en terugkerende gedachten ervaart. En repetitief gedrag vertoont. Zo legt McCall voor het eten steeds op dezelfde manier servet en bestek neer. Hij is super netjes in zijn appartement, bed strak opgemaakt. Het zijn vormen om controle te houden – vallen die weg dan breekt de chaos uit. We krijgen in de serie geen uitleg wat er in het verleden precies gebeurd is. Maar het controlegedrag wordt wel gepaard aan de berekenende en doeltreffende manier van het aanvallen en uitschakelen van de vijanden. Met het horloge erbij. De tijd van de vechtactie wordt ingeschat en opgenomen. Tot verbijstering van de arrogante boeven die denken de man in hun macht te hebben.
In deel 2 keert Robert McCall terug naar Massachusetts om te werken als Lyft-chauffeur. Wanneer Susan Plummer, dierbare vriendin, een fatale ontmoeting krijgt tijdens het onderzoek naar een gruwelijke executie in Brussel, moet de Equalizer met geweld verdergaan waar hij was gebleven. Vigilantes opereren vaak in een grijze zone tussen goed en kwaad. Hoewel ze streven naar gerechtigheid, kunnen hun acties controversieel zijn en kunnen ze zelfs worden beschouwd als gewelddadig of immoreel. Waarom de schurken niet aan het officiële gerecht overgedragen?
Daar komt dan bij hun moeizame verhouding tot de autoriteiten. Vigilanten zijn buitenstaanders. Dit kan leiden tot spanningen en confrontaties tussen de eigenrechter en de wetshandhavers. In deze serie lopen de autoriteiten achter de feiten aan en zijn ze verwonderd: wie gaat er schuil achter Robert McCall? Daarmee zijn we terug bij de vraag: ‘Who are you?’ Om hun activiteiten te beschermen en te voorkomen dat ze worden opgespoord, houden vigilantes vaak hun ware identiteit verborgen. Deel 3 verplaatst ons naar Italië. De context van de VS maakt ontdekking gemakkelijker. Robert McCall bevindt zich nu in het hechte kustplaatsje Altamonte. De meedogenloze handlangers van de lokale Camorra-clan terroriseren onschuldigen. De Equalizer vecht om zijn hervonden vrede veilig te stellen. En de gemeenschap van Altamonte de ruimte te geven om vrij feest te vieren.
Opvallend is wel dat deel 3 opent met de kwetsbaarheid van McCall. De zoon van een maffiabaas – zojuist gedood door McCall – schiet hem in de rug. Hij realiseert zich dat onvoorzichtigheid zich aandient. Wordt hij oud? Hij knapt weer op, door de zorg van de dokter en het hele dorp. De makers trekken onze aandacht naar de religieuze context. Het kruis hoog tegen de bergwand. De kerk en een processie. Het is geen rem op het geweld, van de Camorra niet en ook van McCall niet. Hij blijft de keiharde. “Wat zie je als je mij ziet.” De kille ogen horen bij de serie. De mond zonder glimlach doet ook mee: die half afhangende lip. Als we vragen aar de persoonlijke ontwikkeling van de hoofdpersoon treffen we niet zoveel. Gedurende de film kan de vigilante een persoonlijke ontwikkeling doormaken, waarbij ze worstelen met de gevolgen van hun acties en proberen te groeien als individu. Dit kan gepaard gaan met twijfel, zelfreflectie en innerlijke conflicten. Daar zien we nauwelijks iets van.
Waarom vind ik dit zo boeiend? Het is in de eerste plaats de bevestiging van de gewenste orde: het kwaad kan niet ongestraft doorgaan. Waar de officiële kanalen haperen, bijvoorbeeld vanwege corruptie, is er toch iemand die recht doet. Ik heb het sterke gevoel dat Jezus met zijn geweldloosheid een andere benadering voorstaat – maar de menselijke hand naar recht doet me goed.
Daar komt dat bij dat ik wel vatbaar ben voor heldenverering. Goede kerel, die man op leeftijd. Washington is fit en wordt weer fit, hij zet door en combineert vriendelijkheid met meedogenloosheid. Ik ben het niet, althans dat laatste. Toch kan ik met genoegen de held bewonderen, ook al weet ik dat de werkelijkheid vaak zo niet gaat. En stiekem denk ik ook: gelukkig ben ik niet zo gestoord als Robert McCall.
En ten slotte: ik laat me graag anderhalf a twee uur afleiden uit het burgerlijk bestaan dat ik leid. Ik geniet van de strakke actiescenes en de goede dialogen en oneliners. Als ik op IMDB de goofs bekijk valt me vaak op dat ik die allemaal gemist heb. Ik houd te weinig distantie als ik zulke film de eerste keer bekijk.
Naar aanleiding van: Equalizer (2014). Regie Antoine Fuqua; Denzel Hayes Washington als Robert McCall; Marton Csosas als Teddy en Chloe Grace Moretz als Teri. “When you pray for rain, you have to deal with the mud too”.
The Equalizer 2 (2018). Regie Antoine Fuqua; Denzel Hayes Washington als Robert McCall; Pedro Pascal als Dave York en Ashton Sanders als Miles Whittaker. “There are two kinds of pain in this world. The pain that hurts, the pain that alters.”
The Equalizer 3 (2023). Regie Antoine Fuqua; Denzel Hayes Washington als Robert McCall; Dakota Fanning als Emma Collins en Andrea Scarduzio als Vincent Quaranta. “Nine seconds. That’s what I’ll give you to decide your fate. Nine seconds.”
De film Death Wish (1974) met Charles Bronson als Paul Kersey is een beroemde voorloper in het genre.
De Equalizerserie is te zien op Netflix.
