Vlijmscherpe tranen is de winnende thriller van 2023. Volgens de VN Thrillergids: “Geestig, ontroerend en keelsnoerend spannend. De VN-Thriller van het Jaar is een bevrijdende omzetting van levenspijn.” (11) Het gaat om de levenspijn van twee mannen op leeftijd. Hun beider zoons waren gay. Dit homopaar voedde een klein meisje op. Op een slechte dag worden deze jonge mannen, Isiah en Derek, vermoord. De politie sluit al snel het onderzoek.
Hun vaders echter laten het er niet bij zitten. Ike en Buddy Lee is een bijzonder duo. De een is zwart (Ike), de ander wit (Buddy Lee), zij hebben gemeenschappelijk dat ze in de bajes hebben gezeten. Drank speelt ook nogal een rol in hun leven. Er moet veel weggeduwd worden. In het verleden hebben geen van beiden hun homoseksuele zoon geaccepteerd. In het conservatieve Virginia past dat bij een dominante norm in de samenleving. De gewelddadige dood van hun zoons brengt hen tot andere gedachten. Of eigenlijk eerst tot spijt, diep berouw. Wat hebben wij onze zoons aan aandacht en liefde onthouden? Teveel, veel teveel. Door de hele roman heen trekt die venijnige draad van wroeging. Het is echter ook een reden om in actie te komen. Gehard als ze zijn door hun levenservaring gaan ze de strijd aan met een motorbende en een elite-man die denkt dat hij alles kan maken. Iedereen vergist zich in Buddy Lee en Ike en dat brengt een meer dan vermakelijk relaas: “De dialogen zijn om te smullen, de karakters goud en het tempo is duizelingwekkend hoog.” (Thrillergids, 78)
Een paar jaar geleden was er ook al een Thriller van het Jaar die een actueel thema behandelde. Ster van het Noorden van D.B. John ging over christenen in Noord-Korea. Anno 2023 kiezen de juryleden dus voor een thriller over de regenboog community in de VS. Het is duidelijk dat Cosby een boodschap heeft voor de conservatieve christenen met hun leus: “God made Adam and Eve, not Adam and Steve”. De kwalijke Gerald – genius achter veel onheil – komt bij Buddy Lee eisen stellen om de ontspoorde zaak nog te redden. Buddy Lee geeft hem stevig repliek, met deze quote: “Wat denkt de man in de spiegel over de man die altijd zijn mond vol heeft van mensen die hij abnormaal en walgelijk noemt? Die altijd zegt dat het niet Adam en Steven is, maar Adam en Eva, terwijl hijzelf de hele tijd ligt te rampetampen met de t van lgbtq?” (284) Dat is het eerste statement: wie oordeel en zelf niet zuiver leeft, mist elke zeggingskracht.
Er zit nog een speerpunt in het boek: “Zouden ze echt denken dat jongens homoseksueel waren omdat je geen goede vader was geweest?” Ike hoort het zeggen als jij ergens in een kapperszaak is. Ik denkt: “Hij was misschien niet de vader geweest die Isiah zich had gewenst, maar zelfs hij wist dat zijn zoon niet dáárom homo was.” (199) Als je echt homo’s en lesbiennes gesproken hebt, kun je je bijna niet voorstellen dat er mensen zijn die dit denken. Maar ik maak me geen illusies. Niet over bepaalde staten in de VS maar ook niet over mensen in Nederland. In elk geval, deze superspannende thriller maakt het heel voelbaar hoe een perspectieven op seksuele geaardheid enorm kunnen verschillen. En daarom ook onderling strijdig worden. Dat mens strijdbaar, in eerste instantie verbaal. En dat kan soms gewelddadig worden. Beter probeer je buiten die sfeer om je beeld scherp te stellen, door gesprek, rechtstreeks, nieuwsgierig en open.
De confrontatie die Ike en Buddy Lee zoeken leidt tot een slagveld. Wraak lijkt het juiste woord. Je verdient het niet te leven als je twee jongens als Isiah en Derek vermoordt, of daartoe de opdracht geeft. Eerlijk geeft Ike toe dat het eigenlijk haat is: “Mensen doen graag alsof wraak een gerechtvaardigd motief is, maar het is gewoon haat in een mooier jasje.” (299) Als lezer ben je toch in zekere zin bevredigd. Is het recht dat gedaan is? Wie zal het zeggen? Jezus voltrekt het laatste oordeel. Intussen heeft het hier op aarde wel een functie, al die actie, die gerichte haat. Ike kan aan het slot zich voornemen om een goede opa te zijn voor het meisje Arianna. Dan komen de tranen. “Dit keer voelden ze minder als vlijmscherpe messen. Meer als het langverwachte antwoord op een treurig gebed om regen.” (334)
Naar aanleiding van: S.A. Cosby, Vlijmscherpe tranen. Amsterdam: The House of Books, 2023. Vertaald uit het Engels door Henk Moerdijk. Oorspronkelijke titel: Razorblade Tears, uitgegeven door Flatiron books een imprint van MacMillan Books, New York, 2021.
