Confronteren maar

Ik hoor de koolmees. Een helder herhaalliedje van twee of drie tonen. Nico de Haan vertelt, in zijn Viruoze Vogelzanggids, dat het koolmeesgeluid ook wel getypeerd wordt als een fietspompje. Nu je het zegt, inderdaad, daar heeft het wat van weg. De eerste herkenning dit jaar was in februari, in een boom bij de Sterrenkroos. Ik neem even aan dat hij of zij daar het territorium zat te markeren. Want even verderop, bij de ingang van de Smienthof hoorde ik een ander.

Wat ik lang heb begrepen als een pleziertje van de vogeldag (even zingen met elkaar) is stellig minder onschuldig. Hier voltrekt zich een confrontatie. Wie op een morgen wegblijft, verliest z’n terrein waar het voedsel gezocht kan worden. Vogels kunnen elkaar daarom flink in de veren zitten. Ik heb nooit twee koolmezen zien vechten maar laatst waren eksters met kraaien in de conflict, over een nest. Wilden zij takken roven voor hun eigen nest? Het ging heftig aan toe. Vaak heb ik gezien hoe meeuwen onderling schreeuwen en vleugelklappen over brood. Eens aanschouwde ik een merel in de achtervolging – dat was vliegen op hoog niveau. Daar moet grote woede achter gezeten hebben.

Ik kocht dit voorjaar het essay De Rode Lijster van Fred Wouters. Ik las de aankondiging in het blad van de Vogelbescherming. Wouters is vijftien jaar lang directeur geweest van deze organisatie die als meer van 120 jaar bestaat. Ruim 100 mensen werken er en hij maakte als directeur geregeld weken van 60 tot 70 uur om op te komen voor vogels. Nu hij het leidersstokje heeft over gedragen aan Floris van Hest heeft hij de tijd genomen om zijn ervaringen te beschrijven. Ik heb het boek uit en ben met groter overtuiging lid van de Vogelbescherming. Als organisaties als deze niet zouden bestaan, zou economie en de welvaart het structureel winnen van de natuur. Het is duidelijk: zonder confronteren komt het er niet van. En als het er niet van komt, sterven vogels uit. En dat is niet slechts een Nederlands dingetje. Vogels houden geen landsgrenzen aan.

Het meest onthutsende verhaal is, wat mij betreft, dat van de ontpoldering van de Hedwigepolder. (79-99) Het is een gebied in Zeeland, onderdeel van het Westerschelde estuarium. Dat is de aanduiding van een ‘meergeulensysteem’ onder invloed van eb en vloed, met zandbanken, slikken en schorren. Het is voor vogels een groot rust en foerageergebied. Estuaria genieten Europese bescherming. Wij zijn verplicht de natuurwaarden van deze Natura2000 gebieden te behouden of te herstellen. Zo is er de toezegging gedaan om tenminste 1500 hectare te compenseren met natuur als gevolg van verdieping en verruiming van de vaargeulen. In de Westerschelde, onder andere vanwege de haven van Antwerpen. Het gebied is onderdeel geworden van jarenlang politiek gesteggel. Kabinetten negeerden de genomen besluiten. Het is heel verdrietig om te lezen dat de overheid, in de woorden van Wouters, ‘brutaal onbetrouwbaar’ is. De oud-directeur noemt namen en rugnummers: Henk Bleker meer dan eens. Maar ook de Jan Peter Balkenende als premier Nederland. In het voorjaar van 2009 krijgt Wouters de uitnodiging voor een officieel diner ter gelegenheid van het jaarlijkse evenement ‘De Zeeuwse Zaligheden’. Hij blijkt ‘toevallig’ aan tafel te zitten bij de premier en de minister van Landbouw destijds, Gerda Verburg. Al bij het voorgerecht begint de premier Wouters onder druk te zetten. De Vogelbescherming was nog de enige natuurbeschermingsorganisatie die de vergunning voor verdieping van de Westerschelde bij de Raad van State aanvocht. Waarschijnlijk zou die zaak door de Vogelbescherming gewonnen worden. Wouters hield echter voet bij stuk. Balkenende werd ‘nijdig en bloedchagrijnig’. Hij stond op en verliet het diner.

“Confronteren is niet makkelijk en alleen zinvol als er daarna een handelingsperspectief is.” (68) Deze zin uit het essay van Wouters laat zien dat confronteren niet de meest gewenste optie is. Samenwerking vanuit gedeelde belangen, dat is wat het beste werkt. (66) Vertrouwen dat de ander ook het beste wil en dat met overleg en schikken naar elkaar een weg gevonden kan worden. Het is daarom zo aardig dat het werk van de Vogelbescherming een casus is voor de problemen van de gepolariseerd Nederland. Demonsteren is een recht maar de grens naar intimideren wordt steeds gemakkelijker genomen. Als het niet via de social media is, dan wel aan de deur van bewindslieden. Gelukkig leven we in de rechtsstaat. Daar moet de confrontatie dan maar uitgevochten worden. Zelfs de overheid kan gesommeerd worden zich te houden aan afspraken. Het klimaat heeft de actie van mensen nodig om bescherming te ontvangen.

Tenzij we het dodo-effect van voor lief nemen: soorten sterven uit.

Vogels zijn geen domme dieren. Zij kunnen zich aan veel aanpassen. Maar als wij stelselmatig voorrang geven aan economie, kan zal het resultaat zijn dat planten en dieren de prijs betalen. En raar genoeg, we beseffen blijkbaar te weinig dat de nota uiteindelijk gewoon bij onszelf te recht komt. De diversiteit is een noodzakelijk habitat voor de homo sapiens. Wij hebben te lang een lifestyle gekozen die ook de vogels schade toebrengt. Wij zijn het zelf die tegen de krachtige dynamiek van verstoring moeten op komen. Gelukkig zijn er mensen die dat doen, zoals Vogelbeschermers. Ik steun en doe mee.

De dag loopt op haar einde. De koolmees zwijgt. Ik verwacht ‘m morgenochtend wel weer terug. Confronteren maar!


Naar aanleiding van: Fred Wouters, De Rode Lijsters: Vogels beschermen in een gepolariseerd land. Gorredijk: Noordboek Natuur, 2023.

Nico de Haan & Elwin van der Kolk, De Virtuoze Vogelzanggids: Stapsgewijs vogelgeluiden leren herkennen voor iedereen. Utrecht/Antwerpen: Kosmos, 2022.

De top 5 van de gekozen prioriteiten van de Vogelbescherming (53):

  • 1 De achteruitgang van de boerenlandvogels (weide-  en akkervogels)
  • 2 gezonde vogelpopulaties in natte natuurgebieden
  • 3 vogelvriendelijke tuinen, natuur-inclusieve gebouwen en stedelijk groen
  • 4 Natuurherstel in de Dutch Carabbean, in de Sahel en aan de West-Afrikaanse kust
  • 5 Realiseren van basiskwaliteit natuur

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *